اردیبهشت 1374، مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه ای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پرسشنامه ای زیر عنوان فاصله ی اجتماعی(طرح فاصله اجتماعی شماره 59) در مناطق بیست گانه ی پرجمعیت ترین شهر ترک نشین ایران(تهران) پخش می کند و در 11 سوال، راسیسم را به آشکارترین شکل ممکن به نمایش می گذارد:
1- اگر روزی قصد ازدواج داشته باشید، آیا حاضرید با یک فرد ترک ازدواج کنید؟
2- چنانچه فرزند دختری داشته باشید و روزی بخواهد ازدواج کند، آیا حاضرید او را به یک مرد ترک بدهید؟
3- برای شرکت در بعضی از مراسم خاص مثل عاشورا و تاسوعا آیا حاضرید در مجالس یا دسته جات ترکها شرکت کنید؟
4- اگر بخواهید خانه ای بگیرید و ببینید که همسایه دیوار به دیوار یا آپارتمان مجاور شما ترک هستند، آیا حاضرید در مراسم آنها شرکت کنید؟
5- آیا حاضرید با فردی ترک در اتاق همکار باشید؟
6- آیا حاضرید در محله ای که اکثریت آنها ترک هستند، مسکن بگیرید؟
7- آیا حاضرید در شهری ترک زبان زندگی کنید؟
8- آیا حاضرید با فردی ترک رفت و آمد داشته باشید، او را به خانه خود مهمان کنید و یا به خانه آنها بروید؟
...
حماسه ی جنبش دانشجویی آذربایجان آغاز شد.
...
حرکت ملی آذربایجان جنوبی، یکی از ناب ترین و کم نظیرترین نمونه ها در میان جنبشهای رهایی بخش ملی است. حرکتی که تار و پودش را آزادی، عدالت، برابری و تلاش برای احقاق حقوق ملت تشکیل داده و سالهاست که در این راه مقدس به پیش می رود. جنبش دانشجویی آذربایجان نیز به عنوان بخشی از این حرکت عظیم، هویتش را بر اساس مبارزه برای وطن تعریف کرده و آزادی آذربایجان جنوبی از قید و بند استبداد و استعمار را هدف و نهایت خویش دانسته است.
19 اردیبهشت 1374 حماسه ای است که می شود هزاران صفحه در وصفش نوشت. اما، تاریخ آذربایجان جنوبی با رشادت جوانان و دانشجویانش سالهای سال است که هر روز را با حماسه می گذراند. قیام ملی آذربایجان در خرداد 85، که بر دوش جنبش دانشجویی پا گرفت، یکی از آن روزهاست.
دانشجوی ترک آذربایجان بارها توانسته قدرت بسیج عمومی، نوآوری در تاکتیکها و تولید مداوم اندیشه و تزریق نشاط به حرکت ملی آذربایجان را به دوست و دشمن ثابت نماید و آنانکه تا چند سال پیش از خاموشی و انفعال جنبش دانشجویی آذربایجان سخن می گفتند اکنون به خوبی متوجه شده اند این جنبش پویاتر از هر وقت دیگری به پیش می رود و مبارز می طلبد!. دانشگاه، سنگر تسخیر ناپذیر آذربایجان است.
امسال در حالی به استقبال این روز می رویم که همچون سالیان گذشته، فعالین ملی آذربایجان تحت شدیدترین فشارها و محدودیت ها قرار دارند، اورموگولو هنوز در میان مرگ و زندگی دست و پا می زند، اقتصاد آذربایجان در سراشیبی سقوط است. اینجا، سالهاست که آسمان همین رنگ است.
همزمانی انتخابات(!) ریاست جمهوری ایران با قیام ملی آذربایجان و روز دانشجوی آذربایجان نیز از اتفاقات جالب این روزهاست. اگرچه در این باره به تفصیل سخن گفته شده و نیازی به تکرار این واقعیت نیست که آذربایجان سالهاست راه خود را از مرکزیت ایران جدا کرده و ملت ترک آذربایجان چاره ی خود را نه در کلید و آچار این و آن، بلکه تنها و تنها در اراده و دستان خود می بیند.
در سالهای اخیر نشریات دانشجویی که به زبان تورکی منتشر می شدند با توقیف همراه گشته و از فعالیتهای تشکلهای دانشجویان هویت طلب در درون دانشگاهها جلوگیری به عمل آمده است. آذوح مصرانه در راه آزادی نشریات و تشکلهای دانشجویی تلاش خواهد نمود و خواستار رفع توقیف این نشریات و شروع به فعالیت مجدد تمامی تشکلهای دانشجویی می باشد. جنبش دانشجویی آذربایجان رسمی شدن زبان تورکی در ایران، فراهم نمودن شرایط تحصیل به زبان مادری، اختصاص رادیو و تلویزیون سراسری به زبان تورکی و ایجاد فضایی مناسب برای انتشار مطبوعات آزاد و سراسری به زبان تورکی را حداقل خواسته ها در زمینه ی احقاق حقوق ملت ترک آذربایجان می داند.
ما ضمن محکوم نمودن بازداشتهای خودسرانه، بی دلیل و خشونت آمیز فعالین سیاسی آذربایجان آزادی بی قید و شرط تمامی آنان را خواستاریم. در عین حال با اعلام حمایت از جنبش های زنان و کارگران آذربایجان خواستار آزادی فعالین این جنبشها و لغو احکام قضایی صادر شده برای آنان هستیم.
جنبش دانشجویی آذربایجان- آذوح همچون همیشه باور دارد که مبارزه با استبداد و استعمار بدون همکاری و همراهی فعالین ملی آذربایجان ناممکن بوده و محکوم به شکست است. "گوج بیرلیکده دیر" بایستی همیشه و هر زمان نقشه ی راه فعالین حرکت ملی باشد و تداوم و انسجام و موفقیت حرکت نیز در تحقق این شعار است.
یاشاسین بیرلیگیمیز
یاشاسین آذربایجان
جنبش دانشجویی آذربایجان- آذوح
19 اردیبهشت 1396
