آذوح: کشتار ترکان آذربایجانی در خوجالی قره‌باغ در بیست و ششم فوریه سال 1992 توسط نظامیان ارمنستان، در حالی وارد بیست و ششمین سالگرد خود می شود که هنوز هیچ یک از عاملان آن محاکمه نشده اند.
نظامیان و شبه نظامیان ارمنی که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و نبودن نیروی نظامی منسجم و سازمان یافته آذربایجان را فرصت مناسبی برای اشغال منطقه قره‌باغ می دیدند، از اواخر سال ۱۹۹۱ شهر استراتژیک خوجالی که تنها فرودگاه منطقه نیز در آن قرار داشت را به محاصره خود درآوردند. نیروهای ارمنی که هر روز حلقه محاصره را تنگ تر می کردند، در شب بیست و پنجم فوریه ۱۹۹۲ از ۳ جهت به شهر خوجالی حمله کردند.
قتل‌عام گسترده ای که شب هنگام نظامیان ارمنی انجام داده بودند، با فرا رسیدن روز و روشن شدن هوا در ۲۶ فوریه و آشکار شدن ابعاد آن، مانند لکه ننگی در تاریخ بشریت نقش بست. کشتن دسته جمعی مردم عادی، کندن پوست قربانیان، بریدن سر شهروندان، شکنجه زنان باردار و کشتن جنین ها و اعمال شنیع بسیار دیگری با فیلم ها، عکس ها و خاطرات شاهدان زنده آن واقعه با حروف خونین بر روی صفحه تاریخ نوشته شد.
برخی گزارش ها از حمایت تیپ ۳۶۶ زرهی ارتش شوروی سابق که آن زمان در خان‌کندی مستقر بود، از این قتل‌عام خبر می دهند. بر اساس گزارش دادستان نظامی جمهوری آذربایجان دست‌کم ۱۸ تن از افسران و سربازان تیپ ۳۶۶ زرهی به شکل مستقیم در قتل‌عام خوجالی شرکت داشته اند.
سرژ سرکیسیان، رئیس جمهور ارمنستان که در آن دوره وزیر دفاع این کشور بود؛ در مصاحبه با روزنامه انگلیسی «توماس د وال» در این باره گفته است که “پیش از واقعه خوجالی آذربایجانی‌ها فکر می کردند که ارمنی‌ها به مردم عادی آسیبی نخواهند رساند. ما این ذهنیت را از بین بردیم”.
این گونه اظهار نظرها نشان دهنده این است که حکومت ارمنستان به شکل آگاهانه دست به این قتل‌عام زده است.
جمهوری آذربایجان خواهان مجازات عاملان قتل‌عام خوجالی در چارچوب کنوانسیون های ژنو ۱۹۴۹، کنوانسیون منع و مجازات جرم نسل‌کشی، کنوانسیون منع شکنجه و دیگر رفتارها یا مجازات های بی رحمانه، غیر انسانی یا اهانت آمیز، ﻣﯾﺛﺎق ﺑﯾن اﻟﻣﻟﻟﯽ ﺣﻘوق ﻣدﻧﯽ و ﺳﯾﺎﺳﯽ، کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد و دیگر معاهده های بین المللی در رابطه با نسل‌کشی و قتل عام است.
تا امروز پارلمان ۱۵ کشور و ۱۶ ایالت آمریکا؛ وقایع خوجالی را به عنوان نسل‌کشی شناسایی کرده اند.
