طی یک ماه بهای ارزهای معتبر خارجی در بازار آزاد ایران بیش از هشت درصد افزایش یافته و احتمال ادامه این روند منتفی نیست. برخی می‌گویند دولت نمی‌خواهد یا نمی‌تواند با تزریق ارز کافی به بازار جلوی نوسان‌های شدید را بگیرد.
روز گذشته (شنبه، ۳۰ دی) بهای هر دلار آمریکا در بازار آزاد ایران مرز ۴۵۰۰ تومان را پشت سر گذاشت. به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی طلا، سکه و ارز تهران، قیمت فروش دلار عصر یک‌شنبه، اول بهمن ماه اندکی بیش از ۴۵۷۷ تومان بوده است.
قیمت هر دلار آمریکا در واپسین روزهای سال پیش ۳۷۵۰ و در ابتدای دی ماه امسال ۴۱۸۷ بوده که به معنای جهش قیمتی نزدیک به ۹ درصد در یک ماه گذشته است.
برخی از ناظران افزایش تقاضا و کاهش عرضه ارز به بازار را یکی از علت‌های بالا رفتن بهای دلار و دیگر ارزهای معتبر خارجی عنوان می‌کنند و عده‌ای معتقدند دولت و بانک مرکزی به عنوان "بازارساز" معاملات ارزی از بالا رفتن قیمت دلار استقبال می‌کنند.
راهی برای جبران کسری بودجه؟
خبرگزاری مهر با اشاره به نوسان‌های مشابه در بهای ارز در ماه‌های پایانی سال پیش نوشت: «دولت همزمان با ایام پایانی سال و درست در ماهی که قرار است عیدی و پاداش پایان سال کارمندان خود را بدهد، می‌خواهد دلار و یورو را با قیمت بالاتری بفروشد و ریال بیشتری به دست آورد.»
دولت همواره گمانه‌زنی در مورد افزایش بهای ارز برای جبران کسری بودجه را بی‌اساس خوانده است. در روزهای پایانی آذر ماه و زمانی که بهای هر دلار آمریکا به ۴۲۰۰ تومان نزدیک می‌شد ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی این قیمت را "غیرواقعی" خواند و وعده داد که بهای دلار به زودی کاهش یابد.
آذرماه سال گذشته غلامعلی کامیاب، معاون ارزی بانک مرکزی درباره افزایش ناگهانی بهای ارزهای خارجی به خبرگزاری ایرنا گفته بود: «نگاهی به روند تغییرات نرخ ارز در سه سال گذشته نشان می‌دهد که به طور معمول با افزایش نرخ‌ها در فصل پاییز مواجه بوده‌ایم.»
کامیاب افزایش شدید قیمت ارز در فصل پاییز را متاثر از عواملی چون "تقاضای ارز مسافرتی و زیارتی، افزایش تقاضا برای خرید و سفارش کالای خارجی و تسویه حساب شرکت‌ها به دلیل پایان سال میلادی" عنوان کرد.
اکنون و با پایان ماه اول زمستان نیز نوسان شدید در بازار ارز همچنان ادامه دارد. برخی صرافان خیابان فردوسی تهران به خبرگزاری ایلنا گفته‌اند که دولت از ده روز پیش ارزی برای فروش در اختیار آنها قرار نداده است.
یکی از صرافان گفته است: «هم اکنون دلار خریداری می‌کنیم اما موجودی خاصی برای فروش نداریم. انتظار می‌رود با عرضه دلار به صرافی‌ها از روند افزایش قیمت کاذب و پلکانی دلار که باعث شده است تا روزهای سخت و جدیدی را در بازار ارز ایجاد کند جلوگیری شود.»
گمانه‌زنی درباره دلار ۵ هزار تومانی
شماری از فعالان بازار غیررسمی ارز به خبرگزاری ایلنا گفته‌اند که صرافی‌ها برای بالا بردن قیمت از فروش مستقیم خودداری می‌کنند و با ادامه این وضعیت بعید نیست قیمت دلار به زودی از مرز ۵ هزار تومان هم عبور کند.
در این میان برخی کارشناسان نیز اعتقاد دارند که جو روانی حاصل از تنش‌ها میان آمریکا و ایران و احتمال بر هم خوردن برجام و بازگشت تحریم‌ها نیز در افزایش تقاضا برای خرید ارزهای معتبر خارجی بی‌تاثیر نبوده است.
کاهش دستوری سود سپرده‌ها نیز از عواملی است که به گمان ناظران می‌تواند به انتقال سپرده‌های مردم از بانک‌ها به بازارهای ارز و طلا منجر شده باشد که در نهایت تقاضا را افزایش داده و قیمت‌ها را بالا برده است.
چنانچه ابهام درباره آینده توافق هسته‌ای و بی‌اطمینانی از آینده وضعیت اقتصادی کشور یکی از انگیزه‌های تبدیل ریال به دلار و دیگر ارزهای معتبر باشد، تلاطم در بازار ارز می‌تواند ادامه یابد.
آینده نامعلوم برجام و افزایش نارضایتی
رئیس جمهور حسن روحانی بارها وعده داده آرامش را بر فضای کسب و کار حاکم کند و با پیش‌بینی‌پذیر کردن آینده فعالیت‌های اقتصادی در ایران، زمینه جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی را فراهم کند.
نوسان‌های شدید یک ماه گذشته در بازار ارز، که از زمان شروع به کار دولت یازدهم تا کنون سابقه نداشته نشان می‌دهد که دولت دوازدهم دست‌کم تا کنون در تحقق این وعده ناکام بوده است.
افزایش قیمت کالاهای وارداتی و تولیدات داخلی متکی به مواد اولیه خارجی، از پیامدهای افزایش قیمت دلار خواهد بود که خطر گسترش یافتن رانت‌خواری را نیز به همراه خواهد داشت.
تظاهرات فراگیری که از هفتم دی ماه آغاز و به ده‌ها شهر ایران کشیده شد، در ابتدا با اعتراض و انتقاد به گرانی، معضلات معیشتی و فساد شکل گرفت و در ادامه ناخشنودی بخش‌هایی از شهروندان از کلیت حکومت جمهوری اسلامی را آشکار ساخت.
