ﺣﻤﻠﻪ ارامنه ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ آندرانیک ﺑﻪ ﺧﻮﯼ

بدنبال ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺩﻭﻟﺖ ارمنستان ﺩﺭ ﺍﯾﺎﻟﺖ ایروان ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺟﺰﻭﯼ ﺍﺯ آزربایجان ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﻣﺤﺴﻮﺏ میشود، ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ ﺍﺯ ﺳﺮﺍﻥ ﻣﻬﺎﺟﻢ ارمنی ، ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺍﯾﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﮐﻮﭼﮏ ﻓﻌﻠﯽ ﺍﻋﻼﻥ ﮐﺮﺩ. ﻭﯼ ﺍﺯ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺍﻓﺮﺍﻃﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺍﺭﻣﻨﺴﺘﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺯ دریای خزر ﺗﺎ دریای سیاه ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺍﺭﻣﻨﺴﺘﺎﻥ ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺒﻮﺩ.

ﺩﺳﺘﻪﻫﺎﯼ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ ﺩﺭ ﻃﯽ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﻭﻝ ﻭﻇﯿﻔﻪ ﺗﺎﺭﯾﺨﯿﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺿﺮﺑﻪ ﺯﺩﻥ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺭﺍ بخوبی ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﮐﻤﮏﻫﺎﯾﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻗﻮﺍﯼ روس ﺩﺭ ﻗﻠﻊ ﻭ ﻗﻤﻊ تورکان آزربایجان ﻭ آناتولی ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺳﺖ. اما ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﻃﻮﻡ، ﻗﻮﺍﯼ مسلح ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ میبایستی ﺧﻠﻊ ﺳﻼﺡ ﻣﯽﮔﺮﺩﯾﺪ. اما ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺭﻣﻨﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎﯼ ﻓﻌﻠﯽ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﺪﺍﺷﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﯿﻤﺎﻥ ﺻﻠﺤﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮﺩ، ﻟﺬﺍ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﺑﺮﺁﻣﺪ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﯾﺶ ﺑﻪ ﺟﻨﻮﺏ دریاچه اورمو ﺭﺳﯿﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﺍﯼ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﺩ.

ﻗﻮﺍﯼ ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ 3000 ﻧﻔﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ، بعد ﺍﺯ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺯ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﮔﺆﯾﭽﻪ ﮔﺆﻝ ‏(ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﯾﻦ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺌﻮﺍﻥ ﻋﻮﺽ ﮐﺮﺩﻩ‌ﺍﻧﺪ) ﺑﻪ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﻫﺎﯼ نخجوان ﺭﺳﯿﺪﻩ ﻭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺯ ﭘﻞ جلفا ﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﺟﻨﻮﺏ رود آراز میشوند.

ﺟﻠﻔﺎﯼ ﺷﻤﺎﻝ آزربایجان ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ‌ﺍﺭﻣﻨﯽﻫﺎ ﻭ ﺟﻠﻔﺎﯼ‌ ﺟﻨﻮﺏ آزربایجان ﺩﺭ ﺩﺳﺖ عثمانیها ﺑﻮﺩ.

21 ﮊﻭﺋﯿﻪ 1918 ، 500 ﺳﻮﺍﺭ ﺍﺭﻣﻨﯽ ﺑﺎ 500 ﭘﯿﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﺟﻠﻔﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺐ ﻗﻮﺍﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﯾﮏ ﺩﺳﺘﻪ ﭼﻨﺪ ﺩﻩ ﻧﻔﺮﯼ ﻭ ﺍﺩﻋﺎﯼ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﺻﻠﺢ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻭﺍﻥ برمیگردیم ﻭ ﻋﻘﺒﻤﺎﻥ ﻫﻢ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮﻭﻫﺎﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﺟﻨﻮﺏ آراز ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ.

بدنبال ﭘﯿﺸﺮﻭﯼ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻣﻮﺍﺿﻊ عثمانی ﻭ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺷﻬﺮ ﺧﻮﯼ، ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺳﭙﺎﻩ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮﺩﻥ ﭘﯿﺸﺮﻭﯼ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺭﺍ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﻤﻮﺩ.

عثمانیها ﺑﺎ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻫﺎﻥ ﭘﯿﺎﺩﻩ ﻭ ﺩﻭ ﺗﻮﭖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻭ ﺟﻤﻌﯽ ﺳﻮﺍﺭﻩ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﯽ ﺣﺴﯿﻦ ﺣﺴﻨﻮ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺷﯿﻄﺎﻥ ﺁﻭﺍ ‏( ﺭﯾﺤﺎﻧﻪ ـ ﺧﻮﯼ ‏) ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﺟﻠﻔﺎ ﭘﯿﺸﺮﻭﯼ ﮐﺮﺩ. ﻧﺎﻡ ﺍﯾﻦ ﺳﭙﺎﻩ، ﺳﭙﺎﻩ ﺟﺪﯾﺪ ﺟﻠﻔﺎ ﺑﻮﺩ. ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺳﭙﺎﻩ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺩﺭ ﺟﺒﻬﻪ سلماس ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺸﺮﻭﯼ ﻗﻮﺍﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ اورمو ﺭﺍ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮﺩ ﺗﺎ ﻗﻮﺍﯼ ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ ﺭﺍ ﻗﻠﻊ ﻭ ﻗﻤﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ.

ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻗﻮﺍﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺩﺭ ﺁزﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﻤﻠﻪ ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ ﻗﻮﺍﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺯﯾﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ:

ﺗﯿﭗ 5 : ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﻏﺮﺏ ﺍﺭﺗﻔﺎﻋﺎﺕ ﮐﺮﯾﻢ ﺁﺑﺎﺩ عثمانیها ﺑﻪ ﻣﺪﺍﻓﻌﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺣﻤﻠﻪ ﺩﺷﻤﻦ بطرف ﺷﻮﺭﮔﺆﻝ ﻭ قوشچی ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﻧﯿﺮﻭﻫﺎﯼ ﻭﺍﻟﯽ ﺣﯿﺪﺭﺑﮓ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺳﻠﻤﺎﺱ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻧﻤﻮﺩ.

ﺗﯿﭗ 12 : ﺩﺭ ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮﯼ ـ ﺍﺋﻮﺍﻭﻏﻠﻮ ـ ﺟﻠﻔﺎ ﭘﯿﺸﺮﻭﯼ ﻭ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ ﻭ ﻗﻮﺍﯼ ﺍﺭﻣﻨﯽ ﻭﯼ ﺑﻪ ﺟﻨﻮﺏ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ.

ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮔﺮﺩﺍﻥﻫﺎﯼ 36 35 ﻭ ﺳﻮﺍﺭﻩ 361 ﺑﺎ ﺩﻭ ﺁﺗﺸﺒﺎﺭ ﺩﺭ 23 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻐﺎﻧﺠﻮﻕ، 24 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﻮﺏ ﺧﻮﯼ ﻭ 25 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺑﻪ ﺍﺋﻮﺍﻭﻏﻠﻮ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﺟﺪﯾﺪ ﺟﻠﻔﺎ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﭘﯿﻮﺳﺖ.

ﺩﺭﺿﻤﻦ ﺍﯾﻦ ﻗﺸﻮﻥ ﺑﺎ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﻧﯿﺮﻭﻫﺎﯾﯽ ﺭﺍﻩ ﻓﺮﺍﺭ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﻪ تبریز ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺴﺖ.

ﺳﻮﺍﺭﻩ ﻧﻈﺎﻡ ﮔﺮﺩﺍﻥ 12 ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺩﺭ ﮔﻮﻟﻮﺯﺍﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﻏﺮﺏ ﺳﻠﻤﺎﺱ ﻗﻠﻌﻪ ﭼﻬﺮﯾﻖ ﻭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻟﺰﻭﻡ ﻣﺪﺍﻓﻌﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ.

ﺍﯾﻦ ﮔﺮﺩﺍﻥ ﺳﻮﺍﺭﻩ ﺑﺎ ﻧﯿﺮﻭﻫﺎﯼ سیمیتقو ﺑﻪ اورمو ﺣﻤﻼﺗﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ. ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ‌ﻗﻮﺍﯼ ‌ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻤﺎﮐﺎﻥ ﺩﺭﺟﻨﻮﺏ دیلمان ‏(ﺷﯿﻄﺎﻥ ﺁﻭﺍ) ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.

ﭘﯿﺸﺮﻭﯼ ﻗﻮﺍﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﺧﻮﯼ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻗﻮﺍﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺗﯿﭗ 12 ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻟﻌﻤﻞ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻭﯼ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩ،

اما بعد ﺍﺯ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﺧﺒﺎﺭﯼ ﺩﺍﻝ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺮﻭﯼ سریع ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺑﻪ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽﻫﺎﯼ ﺧﻮﯼ، ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﺗﯿﭗ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﻐﺎﻧﺠﻮﻕ ﻣﻠﻐﯽ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻗﺮﻩﺗﭙﻪ ﻭﺍﺻﻞ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ ﺩﺭ 24 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﯼ ﺑﺮﺳﻨﺪ.

ﺍﺭﺩﻭﯼ ﺟﺪﯾﺪ ﺟﻠﻔﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺪﻩﺍﯼ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺧﻮﯼ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ هشت ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﯼ ﺷﻤﺎﻝ ﺷﺮﻕ ﺧﻮﯼ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺭﻭﺳﺘﺎﯼ ﻧﻮﺍﯾﯽ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﻪﻫﺎﯼ ﺍﺭﻣﻨﯽ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺟﻨﮓ ﺷﺪ، اما ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺷﺐ 23 24 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﯼ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﺮﺩ.

ﻋﺜﻤﺎﻧﯽﻫﺎ ﻭ آزربایجانیها ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺪﯼ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ.

بدنبال ﺍﯾﻦ ﺭﻭﯾﺪﺍﺩﻫﺎﺩﺭ 23 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺳﺎﻋﺖ 18:30 ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺯﯾﺮ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻗﻮﺍﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﯿﭗ 12 ﺷﺐ 23 و 24 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ پنج ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﯼ ﺟﻨﻮﺏ ﺧﻮﯼ ـ ﮐﻮﻩﻫﺎﯼ ﻏﻀﻨﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ.

ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺩﺍﺧﻞ ﺧﻮﯼ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﺣﻤﻼﺕ ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ

ﺧﺒﺮ ﻟﺸﮑﺮ ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ ﺑﻪ ﺧﻮﯼ ﺍﺑﺘﺪﺍ بوسیله ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﭘﺎﺩﮔﺎﻥ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺧﻮﯼ ﺍﻋﻼﻡ ﮔﺮﺩﯾﺪ.

ﺁﻥ ﺷﺐ بمناسبت ﭘﯿﺮﻭﺯﯼ ﺍﺭﺗﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺳﻠﻤﺎﺱ ﺟﺸﻦ ﺑﺎﺷﮑﻮﻫﯽ ﺩﺭ ﺧﻮﯼ ﺑﺮﭘﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺳﻪ ﺭﻭﺯ ﭼﺮﺍﻏﺎﻧﯽ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻧﻄﻖﻫﺎﯾﯽ ﺷﺪ.

ﺷﺐ ﺷﻨﺒﻪ 31 ﺧﺮﺩﺍﺩ ‏، ﯾﻮﺳﻒ ﺿﯿﺎﺀ ﺑﯿﮓ ﺍﻓﺴﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺍﺭﺗﺶ عثمانی ﺿﻤﻦ ﻧﻄﻖ ﺧﻮﺩ ﺧﺒﺮ ﺍﺯ ﺁﻣﺪﻥ 8000 اﺭﻣﻨﯽ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﻧﺰﺩﯾﮑﯽ ﻫﺎﯼ ﺧﻮﯼ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩ:

ﻫﻤﻪ ﺍﻫﻞ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﺢ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺁﺫﻭﻗﻪ ﺳﻪ ﺭﻭﺯﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﻓﺎﻉ ﺑﻪ ﺍﺋﻮﺍﻭﻏﻠﻮ ﺑﺮﻭﻧﺪ.

ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﻪ ﺭﻭﺯ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ﻧﯿﺮﻭﻫﺎﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺭﺳﯿﺪ.

ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺨﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺿﯿﺎﺀ ﺭﺍ ﺑﺎﻭﺭ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺍﺣﺘﯿﺎﻃﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻭﺭﻧﺪ.

ﭘﯿﮑﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺳﺘﻤﺪﺍﺩ ﺑﻪ ماکو ﻧﺰﺩ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ، ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﯽ ﺑﻪ تبریز ﺯﺩﻧﺪ.

ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻫﻢ ﺧﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ.

ﺍﺯ ﺩﯾﮕﺮ ﺳﻮ، ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﯼ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﭘﻨﺎﻩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ.

ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻟﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮﺩ.

ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻭﺳﯿﻠﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﻏﺮﺏ ﺷﻬﺮ ﺗﺎ ﺯﻭﺭﺁﻭﺍ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ.

ﻫﻤﺎﻥ ‌ﺷﺐ ﯾﮏ ﻧﯿﺮﻭﯼ 500 ﻧﻔﺮﯼ ﻣﺮﮐﺐ ﺍﺯ عسگرهای(سرباز) ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ‌ﻭ ﺳﻮﺍﺭﻩﻫﺎﯼ آزربایجانی ﺑﺮﺍﯼ ﺩﻓﺎﻉ ﺑﻪ ﺍﺋﻮﺍﻭﻏﻠﻮ ﻋﺰﯾﻤﺖ میکنند ﻭ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﻧﻪ ﺍﺭﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺮﻭﻫﺎﯼ ﺁﻧﺪﺭﺍﻧﯿﮏ میرسند، ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﮑﺴﺖ میخورند ﻭ ﺑﺎ ﺩﻫﻬﺎ ﺗﻠﻔﺎﺕ ﺑﻪ خوی ﺑﺎﺯمیگردند.

ﺩﺭ ﺧﻮﯼ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ میگیرند ﺗﺎ ﻗﺸﻮﻥ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺍﺯ ﺳﻠﻤﺎﺱ ﺑﻪ ﺧﻮﯼ ﺑﺮﺳﺪ.

ﺳﭙﯿﺪﻩ ﺩﻡ ﺭﻭﺯ ﺩﻭﺷﻨﺒﻪ 3 ﺗﯿﺮ ﻣﺎﻩ 1297ﺷﻤﺴﯽ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺩﯾﻮﺍﺭﻫﺎﯼ ﺧﻮﯼ میرسند ﺗﺎ ﻇﻬﺮ ﻧﯿﻤﯽ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ میکنند.

ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺧﻮﯼ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ.

ﺑﺎ ﻃﻨﯿﻦ اولین ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﻣﺪﺍﻡ ﺁﺏ ﻭ ﺷﺮﺑﺖ ﻭ ﻏﺬﺍ ﺑﻪ ﻣﺪﺍﻓﻌﺎﻥ ﺑﺮﺝ ﻭ ﺑﺎﺭﻭﻫﺎ ﻣﯽﺭﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ.

ﺩﺭ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺍﻣﯿﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺮﯾﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﻇﻬﺮ، ﺳﺎﻻﺭ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺁﻭﺍﺟﯿﻘﯽ ﺑﺎ 50 ﺳﻮﺍﺭ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﭼﻮﺭﺱ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ﯾﮑﺴﺮه ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺭﻓﺘﻨﺪ.

با اینکه ارتش عثمانی تا چند کیلومتری اورمیه رسیده بودند خبری از شهر خوی باعث شد ارتش عثمانی خیلی فوری عازم خوی شود

جیلو ها از این اتفاق بسیاری خوشحال شده و فکر کردند که ارتش عثمانی عقب نشینی کرده است

معلوم شد که آندرانیک سرکرده ارامنه قفقاز با دوازده هزار نفر به سمت خوی حرکت نموده و قصد دارد با تصرف این شهر استراتژیک ،ارتش عثمانی را محاصره کند

اهالی قهرمان خوی که دوست نداشتند شهرشان بدست ارامنه بیوفتد در مقابل هجوم ارامنه دلاورانه مقاومت کردند،آندرانیک هم شهر را از هر طرف مورد هجوم قرار داده بود

ارامنه کل شب را نیز دست از تلاش برنداشتند و حمله میکردند ،مردم خوی می‌دانستند که اگر ارامنه وارد شهر شودند دست به قتل عام فجیعی خواهند زد به همین دلیل زن و مرد و نوجوان و ریش سفیدان همگی در حال دفاع از شهر بودند

دو روز تمام خوی مقاومت کرد و کم کم فشنگ مدافعین در حال اتمام بود که صدای توپ عسگر عثمانی از طرف کوه غضنفر به گوش رسید ، ارتشعثمانی قوای اندرانیک را گلوله باران کرد و بدین صورت ارامنه با تلفات سنگین فرار کردند

عثمانیان وارد شهر خوی شدند و به اهالی خوی آفرین ها گفتند

ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﭖ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﯾﺎﺩﮔﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻋﻬﺪ فتحعلی شاه ﺭﺍ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﺩ ﺍﻋﻼﻡ ﻭﻗﺖ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﺭﻣﻀﺎﻥ میخورد ﺑﺎﻻﯼ ﺑﺎﺭﻭ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ.

ﺗﻮﭖ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﻠﯿﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪِﺍﯼ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﮔﻠﻮﻟﻪ، ﺯﻧﺠﯿﺮ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻮﭖ ﻣﯽ ﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﺗﺶ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ.

ﯾﮏ ﺗﻮﭖ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﺩﺭ تازا کند ﺑﻪ ﻭﺳﯿﻠﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻮﭖ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﺷﺪ.

ﺩﺭ ﺑﺮﺝﻫﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺿﺮﺏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ.

ﺳﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﻮﭖ ﺑﺮﺩ.

ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﻮﭖ ﻫﺎﯼ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ ﻭ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﮐﺮﺩ.

ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺷﻬﺪﺍ ﺑﻪ 15 ﺗﻦ ﺭﺳﯿﺪ.

نزدیک ﻇﻬﺮ، ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﺍﺭﻣﻨﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﮔﺸﻮﺩﻥ ﺷﻬﺮ ﺣﯿﻠﻪ ﺍﯼ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩﻧﺪ.

ﺳﻪ نفر ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﻟﺒﺎﺱ عسگرهای ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺗﻦ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ تورکی ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺣﺮﻑ میزدند، ﻃﺮﻑ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺷﻮﻭﻩ ﻧﻪ ‏(ﺷﻬﺎﻧﻖ‏) ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺍﺭﺩﻭﯼ ﺍﺳﻼﻡ ﺁﻣﺪﻩ‌ﺍﯾﻢ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﮐﻨﯿﺪ.

ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎﻥ ﺑﺮﺝ ﺷﺎﺩ ﺷﺪﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﮔﺸﻮﺩﻥ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺍﺣﺘﯿﺎﻁ ﮐﺮﺩﻧﺪ.

ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ ﻣﺮﺍ ﺑﺎ ﻃﻨﺎﺏ ﺁﻭﯾﺰﺍﻥ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ.

ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺣﯿﻠﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﭘﯽ ﺑﺮﺩ.

ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﺯ ﺑﺮﺝ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺭﺍ ﮐﺸﺘﻨﺪ.

عسگرهای ﺯﺧﻤﯽ عثمانی ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻﻥ ﺩﻓﺎﻉ ﺷﻬﺮ ﭘﯿﻐﺎﻡ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ میدانیم ﺍﮔﺮ ﺍﺭﻣﻨﯽ ﻫﺎ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺗﻔﻨﮓ ﺩﺍﺭﯾﻢ ﭘﺲ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺮﺝ ﻫﺎ ﺑﺒﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺠﻨﮕﯿﻢ.

ﯾﮑﯽ ﺭﺍ ﺑﺎﻻﯼ ﺑﺮﺝ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺧﯿﺎﺑﺎﻥ ‏(ﺟﺎﺩﻩ ﺳﻠﻤﺎﺱ‏) ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﻭ ﯾﮏ ﻟﻨﮕﻪ ﮐﺎﻩ ﺯﯾﺮﺵ ﺭﯾﺨﺘﻨﺪ.

ﺍﻭ ﺩﺭﺍﺯ ﮐﺸﯿﺪ ﻭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺗﯿﺮﺍﻧﺪﺍﺯﯼ ﺷﺪ.

ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﺮ ﺻﺪﺍﯼ ﺗﻮﭖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻫﺎ ﺁﻣﺪ، ﺁﻧﺎﻥ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﺧﻮﯼ ﺑﻮﺩﻧﺪ.

ﺩﺭ ﺟﺒﻬﻪ ﻫﺎﯼ ﺟﻨﻮﺏ ﻧﯿﺰ ﺩﺭ ﺳﺎﻋﺖ 6:30 ﺭﻭﺯ 24 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺑﯿﻦ ﻗﻮﺍﯼ ﺍﺭﻣﻨﯽ ﻭ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺟﻨﮓ ﺩﺭ ﮔﺮﻓﺖ.

بدنبال ﺍﯾﻦ ﺩﺭﮔﯿﺮﯼ ﻫﺎ ﺗﯿﭗ ﻓﻮﺭﺍً ﮔﺮﺩﺍﻥ 35 ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﭙﻪﻫﺎﯼ ﺟﻨﻮﺏ ﺧﻮﯼ ﺳﻮﻕ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﮔﺮﺩﺍﻥ 34 ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺩﺷﻤﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ.

ﯾﮏ ﮔﺮﻭﻫﺎﻥ ﺍﺯ گردانهای 34 ﻭ 35 ﻭ ﯾﮏ

ﮔﺮﻭﻫﺎﻥ ﺍﺯ ﮔﺮﺩﺍﻥ ﻫﺎﯼ 36 ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﺣﺘﯿﺎﻁ ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ.

ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﯼ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ.

ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﺴﯿﺮ ﺍﺋﻮﺍﻭﻏﻠﻮ، ﺗﯿﭗ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺩﺭ 25 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺷﺐ 25 و 26 ﺩﺭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻋﺎﺕ ﺍﺋﻮﺍﻭﻏﻠﻮ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ.

ﺳﻮﺍﺭﻩ ﻫﺎﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺩﺭ ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺮﻧﺪ ﺑﻪ قارابولاغ ﺑﻪ ﮐﺸﻔﯿﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩﻧﺪ.

ﺷﺐ 27 و 28 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺍﺯ ﭘﻞ ﺟﻠﻔﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﭘﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ.

ﺭﻭﺯ 28 ﮊﻭﺋﯿﻪ ﺳﻮﺍﺭﻩ ﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﻞ ﺟﻠﻔﺎ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ.

ﺩﺭ ﻃﯽ ﺍﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ، ﺑﯿﺶ ﺍﺯ 2000 نفر ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺁزﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ.

رشادت و مقاومت اهالی خوی همیشه در تاریخ آذربایجان باقی خواهد ماند

روحشان شاد و یادشان گرامی باد.