Dil insan toplumunda bir ilətişim aracı və düşünmə çərçəvəsidir. Dil millətlərin varlığı və bəqasında ana ünsürlərdən biridir, necə ki dil olmadan bir millətin milli və kültürəl oluşumu və dəvamı imkânsızdır.

Mələsəf dövlət və yönətimin “tək dil – tək kültür” anlayışına dayanaraq oluşturulduğu ölkələrdə, fərqli milli varlıqları yox etmə sürəci ana dili və kültürəl asimilasyonla başlamaqdadır. Və nə yazıq ki bu sürəc millətlərin tarix səhnəsindən silinməsinə qədə gedəbilməktədir.

İranda da modern dövlətin quruluş aşamasında “tək millət – tək dil” anlayışı təməl alınmış, fərqli milli varlıqlar inkar edilmiş və kültürəl yox etmə politikaları kimi zaman zorakılıq və gücə baş vuraraq icra edilmişdir. Bu qəddarca sürəcin sonucunda İranda Fars olmayan millətlərin kültürəl altyapısı təxrib edilmiş və yox olma təhlükəsi ilə qarşı qarşıya buraxılmışdır.

Günümüz İranında Fars olmayan millətlərin ekonomik, siyasi və toplumsal haqları kimi başda ana dili olmaq üzrə kültürəl haqları da əsirgənmiş və İran dövlətinin faşistcə politikalarına qurban edilmişdir. Nə yazıq ki İranda ki dini və milli diktə rejimi bu millətlərin haqlı tələblərini dinləmək yerinə onları əzməyi və bu yöndə çalışan insanları cəzalandırmağı seçmişdir.

Nə yazıq ki İranda “tək millət – tək dil” anlayışı sadəcə dövlətə xas olmayıb rejim içi və rejim əleyhdarı Fars müxalifətində də köklənmişdir. Necə ki bu gün rejim müxaliflərinin önəmli bir qısmı, “tək millət – tək dil” tezini fərqlı yollarla yenidən canlandırıb davam etdirmək istəməktədir. Yalnız bu anlayış diktatorluğun yenidən doğuşundan başqa bir şey olmayacaqdır. Necə ki bu gün Fars olmayan millətlər və onların siyasi hərəkatları Fars opozisyonuna güvənini itirmişdir, bu sürəcin davamı bu güvənsizlik duvarını daha da yüksəldəcəktir.

Biz bu bildirini imzalayanlar olaraq, 21 Fervral Dünya Ana dili Günü ərəfəsində, 1952 ilində Dakka Ünivərsitəsində anadili haqqı uğrunda canlarını itirən öyrənciləri və bu gün ana dili mücadələsi uğrunda İranın zindanlarında yatan Fars olmayan millətlərə mənsub aktivistləri sayğı ilə anaraq, bildiririk;

Günümüzdə uluslararası hüquq və qəbul edilmiş normlara görə ana dildə eyitim və ana dilinin tüm həyat alanlarında azadca işlədilməsi tüm toplumların ən təməl və məşru haqqıdır. İranda Fars olmayan millətlərin ana dildə eyitim və ana dilinin rəsmi istifadəsi haqqının əsirgənməsi qəbul ediləməzdir.

İllərdən bəri İranda əzilən millətlərin övladları bütün edam, işgəncə, həbs və digər cəzalara rəğmən öz milli haqlarının uğrunda çaba göstərmiş və öz qədərlərinə hakim olmaq üçün mücadələ etmişdir. İrandaki çürümüş faşist rejim məşruiyyət böhranı ilə qarşı qarşıya qalmış və sonuna yaxınlaşmışdır. Bu gün artıq İrandaki tüm əzilən millətlər öz qurtuluşlarını öz qədərlərinə hâkim olmaqda görməkdədirlər.

Bu bildiri aracılığı ilə, biz, İranda əzilən millətlərin bir gurup parti və təşkilatı olaraq bir daha da ana dili haqqının əksiksiz şəkildə əldə edilməsi və millətlərimizin öz qədərinə hâkim ola bilməsi üçün birlikdə çalışmanın son dərəcə önəmli və həyati olduğunu vurğulayırıq.

20 ّ02 2018

Azərbaycan Demokratik Birliyi (Birlik)

Azərbaycan Milli Dirəniş təşkilatı (AMDT)

Azərbaycan Öyrənci hərəkəti (AZOH)

Beluçistan Xalq Partiyası

Güney Azərbaycan Demokrat Partiyası (GADP)

Qaşqay İnsan Haqları Müdafiəçiləri Komitəsi

Loristanat Partiyası

بیانیه مشترک گروهی از احزاب و تشکل های ملل تحت ستم ملی در ایران به مناسبت ۲۱ فوریه روز جهانی زبان مادری

زبان به عنوان ابزار ارتباط و چهارچوب اندیشه جوامع انسانی، یکی از مهمترین عنصرهای بقا و پایداری یک ملت بشمار آمده و تکوین هویت فرهنگی و ملی در یک جامعه بدون زبان مادری به هیچ عنوان امکان پذیر نمی باشد.

متاسفانه در جوامعی که پایه های حکومتی و کشورداری بر اساس قوانین و قواعد سیاسی تک ملتی و تک فرهنگی بنا نهاده شده، سیاست انکار و امحا سایر جوامع از بحث زبان مادری و استحاله زبانی فرهنگی شروع و به سایر عرصه های حیات امتداد یافته و در نهایت به محو یک ملت از صحنه تاریخ ختم می شود.

در پروسه پایه ریزی سیستم دولتداری نوین در ایران، کلیه سیاست های حکومتی بر اساس تئوری تک ملت و تک زبان تنظیم و پروژه انکار سایر ملل با اهرم سرکوب قهرآمیز و سیاست استحاله فرهنگی به اجرا در آمد. بدین نحو ساختار زبانی و فرهنگی ملل غیر فارس با شیوه های خشونت آمیز تخریب شده و در سراشیبی سقوط قرار گرفت.

زبان مادری ملل غیر فارس در کشور کنونی ایران به مانند سایر حقوق مدنی و ملی شان گرفتار سیاست های نژادپرستانه رژیم های پهلوی و جمهوری اسلامی ایران شده و نظام حاکمه ایران بجای تمکین در مقابل مطالبات دمکراتیک ملل غیر فارس شیوه سرکوب و تهدید آزادی های انسانی مردم و کوشندگان و دگر اندیشان را انتخاب کرده است.

با کمال تأسف تئوری «تک ملت و تک زبان» نه تنها در سیستم حاکمه رژیم ایران بلکه در میان کوشندگان فکری و سیاسی مخالف حاکمیت نیز نهادینه شده و در جهان مدرن کنونی که رعایت حقوق انسان ها نهادینه می شود بخش مهمی از مخالفین جمهوری اسلامی ایران به مانند سیستم حاکمه در تقلای تداوم و تحکیم سیاست «تک ملت، تک زبان» برای آینده سیاسی ایران ولو با رنگ و لعابی دیگر می باشند. یقینا این شیوه جز بازتولید دیکتاتوری نبوده و همان گونه که اعتماد ملل غیر فارس نسبت به نظام فعلی سلب شده است، دیوار بی اعتمادی بین نیروهای سیاسی ملل غیر فارس با اپوزیسیون مخالف جمهوری اسلامی ایران را بلند تر می کند.

در آستانه ۲۱ فوریه، روز جهانی زبان مادری ما امضا کنندگان این بیانیه ضمن گرامی داشت یاد قربانیان دانشجوی دانشگاه های «داکا» در سال ۱۹۵۲ و ادای احترام به همه کوشندگان دمکراسی خواه ملل تحت ستم ملی در ایران که برای بقاء مادری خود متحمل سرکوب های دولت ایران قرار شده اند، بعنوان احزاب و گروه های سیاسی ملل تحت ستم ملی در ایران اعلام می داریم بنا به ارزشها و قوانین جهانشمول کنونی آزادی استفاده از زبان مادری در تمامی عرصه های و جوانب زندگی خصوصاً حق تحصیل رایگان و مناسب به زبان مادری حق ذاتی و مشروع تمامی ملل و خلقها است. محروم کردن ملل غیر فارس از حقوق زبانی در کنار سایر حقوق اولیه و انسانی آنها به هیچ وجهه قابل قبول نیست.

سالهاست فرزندان غیور ملل غیر فارس علی رغم بازداشتها شکنجه و اعدامهای ناجوانمردانه در راستای تحقق حقوق ملی و سیاسی خود مبارزه میکنند و بی شک ملل تحت ستم در ایران نیز مثابه سایر ملل جهان در آینده نزدیک سرنوشت ملی و سیاسی خود را تعیین خواهند نمود. رژیم نژادپرست ایران با سیاست های کهنه و ورشکسته، روز به روز در تمامی زمینه ها وجهات حقوقی و اخلاقی خود را از دست میدهد. ملل تحت ستم ملی در ایران براساس تجربه مبارزات بیش از نود ساله خود دریافته اند که تنها راه رسیدن به سعادت و رفاه ملی، تعیین سرنوشت ملی شأن خواهد بود.

لذا اعلام می داریم بدون شک فعالیت توأمان و تشریک مساعی نیروهای آزادیخواه و دمکراسی طلب تمامی ملل تحت ستم برای تحقق این مهم بسیار ضروری و حیاتی است.

۱ اسفند ۱۳۹۶

اتحاد دمکراتیک آذربایجان (بیرلیک)

تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان (آ م د ت)

جنبش دانشجویی آذربایجان (آ ذ و ح)

حزب دمکرات آذربایجان جنوبی (گ آ د پ)

حزب لرستانات

حزب مردم بلوچستان

کمیته مدافعین حقوق بشر قشقایی