این تصور عمومی وجود دارد که سهم زنان در بازار کار ایران در سالهای اخیر بیشتر شده، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که سهم زنان در بازار کار در فاصله سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴ حدود ۵۰۰ هزار نفر کم شده است. یعنی به طور متوسط سالانه ۵۰ هزار زن شغل خود را از دست داده‌اند.
گزارش‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۴ از مجموع ۲۲ میلیون شاغل در ایران تنها نزدیک به سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفرشان زن هستند.
مقایسه این آمار با ده سال پیشتر یعنی سال ۱۳۸۴ واقعیت دیگری را آشکار می‌کند و آن این که با گذشت ۱۰ سال، نه تنها به تعداد شاعلان زن افزوده نشده که در این مدت ۵۰۰ هزار نفر از تعداد شاغلان زن کاسته شده است. بنابر آمارهای مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۸۴ تعداد شاغلان زن نزدیک به چهار میلیون نفر بود.
روند اشتغال در فاصله سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴ به گونه ای بوده که در سال ۱۳۸۴ در مقابل هر ۴۲۰ مرد شاغل ۱۰۰ زن شاغل وجود داشت که این نسبت در سال ۱۳۹۴ به ۵۳۴ مرد شاغل در مقابل ۱۰۰ زن شاغل رسیده است.
البته تازه ترین آمار از اشتغال در سال گذشته نشان می دهد که از مجموع ۶۱۶ هزار شغلی که ایجاد شده، ۴۲۰ هزار شغل سهم زنان بوده و مردان تنها ۱۹۶ هزار شغل را به دست آورده اند. با وجود رشد چشمگیر سهم زنان در نیروی کار در یک سال گذشته همچنان نرخ بیکاری زنان بسیار بالاتر از میزان بیکاری مردان است.
بیکاری جوانان از جمله مهمترین مشکلات اقتصادی ایران است به گونه ای که نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله نشان می دهد که نرخ بیکاری این گروه سنی در سال ۱۳۸۴ برای مردان بیشتر از ۲۰ درصد و برای زنان بیشتر از ۳۲ درصد بوده است در حالی که این رقم در سال ۱۳۹۴ برای مردان بیشتر از ۲۲ درصد و برای زنان نزدیک به ۴۳ درصد رسیده است یعنی نرخ بیکاری زنان جوان تقریبا دو برابر بیکاری مردان جوان است.
به نظر می رسد که بازار کار ایران با پدیده "مردانه شدن اشتغال" رو به روست و در مقابل کم شدن نسبت شاغلان زن، تعداد مردان شاغل در حال افزایش است.
بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی
در سالهای اخیر همواره تعداد زنان پذیرفته شده در دانشگاهها از مردان بیشتر بوده است اما آمار فارغ التحصیلان دانشگاهی شکاف بزرگی را بین مردان و زنان نشان می دهد.
آمار موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی نشان می دهد که در سال ۹۴ تعداد فارغ التحصیلان دانشگاهی هشت میلیون و ۵۹۵ هزار نفر بوده است که پنج میلیون نفر آنها مرد و سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر آنها زن بودند.
بنابر این آمار از مجموع این فارغ التحصیلان، دو میلیون و ۴۰۰ هزار نفر غیر فعال هستند یعنی به هر دلیلی به دنبال شغل نیستند. از مجموع این افراد تحصیلکرده "غیر فعال"، یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر زن و ۷۰۰ هزار نفر مرد هستند.
به تعبیر دیگر بیش از نیمی از زنان تحصیلکرده بعد از تحصیل تمایلی به ورود به بازار کار از خود نشان نداده اند به همین دلیل در آمارهای رسمی در ردیف بیکاران قرار نمی گیرند.
بررسی های بازار کار حاکی از آن است که سهم زنان تحصیلکرده در بازار کار بیشتر شده است، ولی این افزایش تاثیری در افزایش تعداد شاغلان نداشته است. یعنی تعدادی از زنان فاقد تحصیلات دانشگاهی از بازار خارج شده و جای آنها را زنان تحصیلکرده گرفته اند.
رقابت زنان و مردان در دانشگاهها
علاوه بر این، گزارش ها نشان می دهد که از مجموع چهار میلیون و ۸۰۰ هزار دانشجو در سال ۱۳۹۴ بیشتر از دو میلیون و ۶۰۵ هزار نفر مرد و دو میلیون و ۲۰۶ هزار نفر زن بوده اند.
تازه ترین گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می دهد که از مجموع ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر فارغ التحصیل و در حال تحصیل، حدود چهار میلیون و ۵۰۰ هزار نفر شاغل هستند که ۸۰۰ هزار نفر از آنها دانشجویند.
بنابر محاسبه این وزارتخانه یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر از فارغ التحصیلان بیکارند و پنج میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از آنها غیر فعال هستند.
البته دانشجویان و دانش آموزان در محاسبات آماری ایران جزو جمعیت غیر فعال به حساب می آیند مگر این که هنگام تحصیل کار کنند.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با مقایسه آمار فارغ التحصیلان غیر فعال و شاغلان در حال تحصیل نتیجه گرفته که نیمی از این افراد "در زمره افراد بیکار و در جستجوی کار قرار نمی گیرد و می بایست برای نیمی از آنها فرصت شغلی ایجاد کرد."
از نظر این وزارتخانه "اظهاراتی همچون ایجاد فرصت شغلی معادل همه فارغ التحصیلان دانشگاهی، خطای بزرگی است و موجب انحراف در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های کلان می شود."
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گزارشی با عنوان "آیا همه فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار و جویای کار هستند" نوشته "اغلب سیاسیون و بعضا کارشناسان در خصوص آمار تعداد دانش آموختگان دانشگاهی که تمایل به حضور در بازار کار دارند همواره دچار خطا هستند و می پندارند که تمام دانش آموختگان دانشگاهی وارد بازار کار خواهند شد."
سهم بیکاری زنان تحصیلکرده
آمارها نشان می دهد که از مجموع ۱۱ میلیون و ۸۳۹ هزار فارغ التحصیل و در حال تحصیل، شش میلیون و ۲۹۵ هزار نفر مرد و پنج میلیون و ۵۴۳ هزار نفر زن هستند که از این تعداد تنها پنج میلیون نفر آنها شاغل هستنند که تعداد زنان شاغل یک میلیون و ۴۵۴ هزار نفر است.
از کل جمعیت فارغ التحصیل و در حال تحصیل یک میلیون و ۷۴۱ هزار نفر در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری هستند که یک میلیون نفر آنها مرد و ۷۰۰ هزار نفر زن هستند. از میان این گروه تحصیلی بیش از ۱۵۸ هزار نفر بیکار هستند که ۶۲ هزار نفر مرد و ۹۶ هزار نفر آنها زن هستند.
البته وضعیت این جمعیت تحصیلکرده یا در حال تحصیل در دوره کارشناسی بسیار متفاوت است به گونه ای که بیشتر از ۷ میلیون و ۵۲۸ هزار نفر در این گروه جای دارند و تعداد زنان، کمی بیش از مردان است.
در مقابل شاغلان در این گروه تحصیلی که نزدیک به سه میلیون نفر هستند، تعداد زنان کمتر از یک میلیون نفر است و در این گروه تحصیلی تعداد مردان شاغل دو برابر تعداد زنان شاغل است.
جمعیت غیر فعال این گروه تحصیلی نیز بیشتر از سه میلیون و ۷۷۴ هزار نفر است و در این بخش هم سهم زنان غیر فعال دو برابر مردان است. یعنی در مقابل هر دو زن یک مرد در فهرست جمعیت غیر فعال قرار دارد
