یازار : سیامک میرزائی ۲۰ آذر ۹۳
کوله لیک ایللرین باغریندان باغیران
اوزگور ایلیم
اوکسوز ایلیم
آچان دیلیم
دونموش آنیم
اونودولموش اوز ایلقاریم
قانلی قاریم
ایتگین دوشن ۲۱ آذریم
گونئی آذربایجان چاغداش دونمده کولتورل و سیاسال وارلیغینی اورتایا قویماق اوچون چئشیدلی مجادله لره گیریشمیش دیر.مشروطه دونمی موختار ایالت بیریمینی آزادیستان قالخیمیندا بیراز گئرچکلشدیره بیلسه ده ۲۱ آذر حرکاتیندا
یئته رینجه میللی وارلیغینین یاپی سینی اورتایا قویا بیلمیش دیر.
بیز بو بالاجا یازیدا چالیشاجاغیق میللی حکومتین چوکوشونون اونملی فاکتورونو آچیقلایاق،اینانیریق ایستر-ایسته مز بو چوکوش چئشیدلی ندن لرله باش توتسایدی بیله ان آزی آچیقلایاجاغیمیز او اونملی فاکتور اوزوندن آذربایجان میللتی سونرالار او شانلی تاریخینه بو قدر یاد یاناشمازدی و او اوزگور دونم، تاریخسل حافیظه سینده قورونوب ساخلانیلاردی و بودا گله جک حرکات اوچون اونملی تمل نوقطه سی اولا بیلردی.
گیریش:
باتی دا گئرچکله شن مدرنیته ،دوشونجه و عمل آلانلاریندا بویوک ده ییشمه لره ندن اولموش دور.
تجارت و آل-وئر حجمینین بویومه سی،بیلیم انکشافی و تکنولوژی اوزوندن صنایع لشمه نین باش توتماسی ایله آز بیر زاماندا ایریله شن شهر لرده
گونو-گوندن بویوین مدرن توپلومسال قووه لر(تاجیر لر-آیدینلار- صنایع فابریکالارین ییه لری-بورژووالار) مطلقه دولتین حیمایه سینه آرخالاناراق بیر سیرا کویلولری(کندلی لری) سفربر ائدیب فئودال لارین مولکدارلارین نفوذونو آزالتماغا گوره مجادله یه گیرمیشلر.
شهر لرین ایری حجمده بویومه سی و چوخلو ایش یئرلرینین یارانماسیلا، کویلردن شهر لره آخیشان کویلو کوتله سی و فئودال لارین، مولک دارلارین گوج لرینین نفوذلارینین آزالماسی، یوز ایللر بویو سورن فئودال قورولوشون یاشامینا سون قویموش دور.
بئله لیکله ده فئودال-رعیت اوره تیمی و توپلومسال ایلیشکینی، زامان
ایچه ریسینده گلیشن توپلومسال ،سیاسال ده ییشمه لر بیتیرمیشدیر.آرتیق ایلیشکیلر استثماردان و دیکئیلیک دن قورتولاراق یاتای لاشماغا دوغرو یورویوردو. کویلرده کویلولرین باشلاری اوستده اولان فئودال لار و اوست-آلت ایلیشکی باغلیلیغی،شهرلرده آرادان گئتمکده یدی و اینسانلار برابر حقوقلارا مالیک اولاراق آزادلیق برابرلیک و قارداشلیق شعارلاری آلتیندا میللی اراده لرینی حاکیمییه ته چئویریر دیلر.
ائییتیم، اویره تیم و بیلینجلشمه اولکه اینسانلارینی گلیشدیریردی ذهن بویویوردو و مدرن دوشونجه اینسانلارین ایچ دونیاسینا هوپوب و ذهن قورولوشلاریندا یئر آلیردی.
مدرنیته نین دوغویا آخماسیندا بویوک رول اوینایان آذربایجان مدرن دوشونجه لرین،سویلم لرین و امکانلارینین اولکه یه آخیدیب یایماسیندا، اونده گئدن بیر نهنگ یولچو اولموش دور.
مشروطه انقلابینین ساواشچیلاری، آیدینلار،تاجیرلر، شهرلی لرو بیر سیرا دین خادیم لری و بویوک یئرچیلر بیرله شه رک ایلک دونه ایران چئوره سینده یاسا یارادیب پارلمان قورماقلا میللتین اختیاراتینی یوکسلدیب ،حاکیمییتین مشروعیتینی گویدن دئییل میللتدن گلمه سینه و شاهین اختیاراتینی مشروط ائده رک آزالتماغی باشارا بیلمیشلر.
آنجاق مدرن دوشونجه نین ذهنیت لرده یئته رینجه قوروملاشمادیغی اوزوندن، بیرله شن قووه لرین هربیریسینین اوز چیخارلاری آرخاسینجا گئتمه سیندن، ائتلاف قووه لرینین واحد و عینی آماج لارینین اولماماسیندان،گله نکسل توپلوم قووه لرینین اوزللیکله ده دین خادیم لرینین چیخارلار داییره سینین آرادان گئتمه تهلوکه سینی دویوبدا مداخله ائتمه سیندن و قارقاشانین بویومه سیندن، گووه نلیگین ایتمه سیندن و سونوندا امپریال دولتین چئوریلیشی اوزوندن، مشروطه انقلابینین گلیشمه لرینه سون قویولموش دور.
ایراندا گلیشمه لری سونوجسوز گورن خیابانی سیاسال توپلومسال گلیشمه لری آذربایجان بولگه سینده گئرچکلشدیرمه یه گیریشیم یاپمیش دیر.۶ آیدان چوخ سورن آزادیستان حکومتینین باشچیلاری آز بیر زاماندا بویوک اصلاحاتا امضا آتسالاردا بو قالخیمدا اوز قانیندا بوغدورولموش دور.
روسیادا دوغرولان سول دئوریمی اوزوندن قووه له رینین ایراندان گئری چکیلمه سی ایله، انگلستان دولتینین تک بیر امپریال قووه کیمی ایران چئوره سینده مداخله ائتمه یه و نفوذ داییره سینی گئنیشلتمه یه سووق ائتمیش دیر.
انگلستان الیله قورولان پهلوی دولتی یاریم مدرن دولت اولاراق ایراندا بیر سیرا اصلاحاتا ال آتدی.بوروکراتیا، مدرن اوردو، یارقیتای اصلاحاتی و صنایع لشمه توپلومون مدرن-گله نک سل چاتینی داهادا درینلتمیش دیر.
اولوس-دولت سیستمین گئرچکلشدیرمه سینی اورتایا قویان دولت، فارس دیلینی دولت دیلی و فارس کیملیگینی- میللییه تینی ده فارس کیملیگی میللییه تی اعلان ائده رک باشقا میللت لره میدان اوخوماغا باشلامیش دیر.
سانترالیزمی دوغرولدان یاریم مدرن دولت هر شئیی مرکزده توپلادیقجا قیراق بولگه له رین اوزللیکله ده آذربایجانین نفوذونو، گوجونو و بوتوو وارلیغینی تهلوکه آلتیندا بوراخمیش دیر.
بوتون مخالف قووه لری سوسدوروب بوغان مستبد دیکتاتور مدرنیته نین دوشونجه و ذهنیت آلانی،آزادلیغی، برابرلیگی، قارداشلیغی و دموکراتییا ایلکه لرینی آیاقلاری آلتینا آلیب یالنیز مدرن امکانلارین یارادیلماسینا و قورولماسینا گیریشیم گوسترمیش دیر.
ایکینجی دونیا ساواش سوره سینده دونیا متفیق قووه لر طرفیندن اشغال اولونان ایران رضاخانین ۲۰۰ ایللیک دیکتاتورلوغونا سون قویموش دور.
ایللرجه خکومت الیله سیخیلان قووه لر، آزاد اولماغا باشلامیشلار.مطبوعات،پارتییا لار و توپلانتیلار یئنیدن ایشیق اوزو گورمه یه باشلامیش لار.
آذربایجان بو یارانان اورتامدان یارارلانماغی بیر آنلیق بیله الدن بوراخماق ایسته مه دی و یئنه آزادلیغین ایلک سنگرینه دونوشدو.
میللی و یئرل ایستکلرینی اورتایا سرگیله ین آذربایجان الیتی کوتله طرفیندن بویوک سئوینجله دستکلنمیش دیر.
۱۲ شهریورده یانسییان آذربایجان ایستکلری کوتله آراسیندا جوشقویلا سئوینجله قارشیلانمیش دیر.
قورولتایلارا قاتیلان خالق،اوز میللی ایراده سینی گوسترمه یه یاخشی بیر فورصتین الده اولدوغونو و بو تاریخی فورصتدن یاخشیجا یارارلانماغی
دوشونه رک اوزونو اداره ائتمه یه و اوز مقدراتینی بلیرلتمه یه آتدیم آتمیش دیر.
آزادلیغینی مرکزین ژاندارما قووه لر ،فئودال لار – خانلار و مرکزه باغلی اولان قووه لر طرفیندن الدن وئرن آذربایجان میللتی ایللر بویو تاپدالانمیش غرورونو یئنیدن قازانیردی، ایتیریلمیش اوزگووه نجینی یئنیدن بولوردو، آیاقلانمیش آشاغیلانمیش وارلیغینی یئنیدن دیرچلدیردی و الدن وئرمیش گوجونو یئنیدن توپلاییردی، و آلنینی دیک توتاراق ایری آتدیم لارلا آزادلیق یوللاریندا یورومه یه باشلامیش دیر.
بیر ایل ایچینده بویوک حجمده اصلاحاتا و گلیشمه لره امضا آتان میللی حکومتین اونملی ایشلریندن آنا دیلده ائییتیم اویره تیمی،بیلیم یوردونون آچیلیشی، کویلولرآراسیندا توپراق بولوشدورولمه سی،قادینلارین ایلک دونه ارکک لرله بیرگه سیاسی آلانا قاتیلیب اوی حاققینا مالیک اولماسی،ایش یاساسینین یارادیلماسی،مطبوعات وتیاترو موسیقی و رادیو وئرلیش لرینین آنا دیلده یاییم لانماسی وساییرا سایماق اولار.
آنجاق بوتون بو گلیشمه لره قاتیلان آذربایجان کوتله سی نییه ایسته نیلن قده ر میللی حکومتین چوکوشونون اونونو کسمه یه گیریشه مه دی؟
بیلدیگیمیز قده ر او دونم آذربایجان ۵۵ میلیونا یاخین نفوسا مالیک ایمیش و دئییلن لره گوره بو نفوسون ان آزی ۴ میلیونونو کویلولر اولوشدورورموش.
جان فورانین یازدیقلارینا گوره ۱۳۲۰ ده ایران چئوره سینده ۷% کوچه به (ائلات و عشایر)، ۷۰۰% کویلو،۱۳% خیردا بازار و ۱۰% شهر ده کیلر یاشاییرمیشلار. بیز بونو نظرده آلمالیییق رضاخانین سیاستلرینده کوچه به لیلری زورلا مسکونلاشدیرماق و کویلولری شهرلشدیرمک ده وار ایدی آنجاق اونو تاختدان ائندیردیکدن سونرا چوخلو سایدا مسکونلاشان کوچه به لیلر و شهرلشدیریلن کویلولر یئنه ده یورت یووالارینا گئری دونه رک اسکی طرزده کی یاشاملارینی یئنیدن سورمه یه باشلامیشلار.
بونلاری وورغولاماقلا دوشونوروک ۲۱ آذر دونمی ان آزی بیر ۷۰۰۰ مین آذربایجانلی کوچه به یاشامدا اولموشلار. ۱ میلیون شهر لیدن ده دئییلن لره گوره آزی ۴۰۰ مین اکینچیلیکله یاشام سورورموش لر.
بئله بیر دورومدا کویلولره یونه لیک سیاستلرین اوزللیکله ده تورپاق بولوشومو ویئر اصلاحاتینین گئرچکلشدیریلمه سینین اونمی تام بللی اولور.جمعیتین بویوک چوخلوغونو اولوشدوران کویلولر ایللر بویو یاریم فئودال قورولوشا مالیک بیر جوغرافیادا فئودال لارین ، خانلارین ،مولکدار لارین و مرکزه باغلی اولان
قووه لرین باسقیلاری آلتیندا استثمار ائدیلیب ،آغیر دورومدا یاشام سوروردولر.
ذولفقاریلر، اسکندری لر، ملک قاسمی لر،امیر افشار لار و حتم امیر اصلان بیلر کوتله نین قانینی شیشه یه چکیبده وارلیغینی سوموروردولار.
هر بیر حرکتی اونون یانداشلاری و مخالف لریله بلیرلتمک اولار سوزونه دایانیرساق دموکرات فیرقه تمثیلچیلرینین ۷۵ مین اویه سیندن ۵۶ مین کویلو،۶ مین آیدین و ضیالی،۳ مین شهر پیشه ور و توکانچیلاری،۲ مین تاجیر، ۵۰۰ نفر یئرچی مولکدار و ۱۰۰ نفر دین خادیمینی بهمن آییندا یایملانان آذربایجان قزئتی قئید ائتمکده دیر.
حرکتین مخالف قووه لری، مرکزه باغلی اولان قووه لر،فئودال لار،خانلار ، بی لر و دین خادیملری و بیر سیرا تجارتی باش توتمایان تاجیرلری سایماق اولار.
میللی حکومت قورولان زامان یورودولن سیاستلر آردی سوره یاریم فئودال قورولوش آرادان قالدیریلماقدا اولدو.خان-رعیت آراسینداکی ظالیمانه ایلیشگی یئرینی برابر حقوقلو اینسان توپلوسو ده ییشمک ده یدی.
کویلولرین ایلک دونه تانینیب، حقوقلارینین الده ائدیلمه سی و مولک- یئر ییه سینه دونوشمه لرینین سئوینجله قارشیلامالاری دوغال بیر اولای کیمی آلینیردی.
آنجاق اونوتمامالییق باتیدا بو سورج ۱۰۰۰ ایللر بویونجا زامانلا تدریجا باش وئرسه و آیدینلاما، یئنیدن دوغوش اولایلاریلا چییین-چییینه ذهنا و عینا گلیشسه، دوغودا عینی گلیشمه لرله ذهنی گلیشمه لر چییین-چییینه باش توتمامیش دیر.
بیر کولتورل گئجیکمه باش توتموشدور،مدرنیته نین اولاناقلاری تکنولوژیسی و امکانلاری بولگه یه یورودولسه ده دوشونجه آلانینین و ذهنی اورتامیین تام یئرینه اوتوروبدا اینسانلارین قافالاریندا قوروملاشمادیغیندان اوزده اولان بیر ده ییشیم کیمی آلینماقدایدی.
کویلولر تورپاق صاحیبینه چئوریلدیلر آنجاق نسیل-نسیل اونلارا هئگئمون اولان باشلاری اوستونده یئرله شن خانلاری ذهن دونیالاریندان و ایچلریندن آتا بیلمه میش دیلر.
اینجه ممدین ناغیلیندادا اولدوغو کیمی ممد کویون خانینی گوجدن سالیب کویلولره یئر و تورپاق سیزیندیر اکین – بیچین دئیه رکن کویلولر او زامان بیز کیمه ایشله یه جه ییک بیزیم اربابیمیز کیمدیرله یانیتلامیشلار.
ایللرجه قوروملاشان او ایکیلی ظالیم ایلیشکی قورولوشو ذهنیت لرین او ایلیشکی چرچیوه سیندن قیراغا اوتوروبدا تام اوزگور و برابر یاتای ایلیشکی ذهنیتیله
ده ییشمه سی بیر ایل ایچینده باش توتا بیلمزدی.
آذر حرکاتیندا مدرنیته نین عینیتی ذهنیتله برابرجه یورویه مه دی یانی بونا زامان وئریلمه دی.
ائله او اوزدن دیر،سیاسال و توپلومسال و اکونومیکال ده ییشمه لری بویوک سئوینجله قارشیلاییب ایلک دونه حقوقلارا ییه له نن کویلو، میللی حکومت گوجدن ائندیگی زامان اوز چیخارلارینی بیله قورویوب ساوونماق اوچون او قده ر ده دیره نمه یه جان آتماییب مجادله یه گیریشمه دیلر.
بونا بنزه ر اولای ایران اسلام انقلابی زامانیندادا باش توتاجاقدی. ۱۰۰ ایلدن آرتیق سورن تورپاق بولوشومو و یئر اصلاحاتینی حیاتا کئچیرن شاه، دئوریم زامانی کویلولرین دسته یینی قازانا بیلمه میش دیر.
باخمایاراق میللی حکومت اولوسلار آراسی سیاستینین ایلک قوربانینا چئوریلدی ،مرکز حکومت آنلاشمالاری پوزوب بربرجه سینه مثلی گورونمه میش جینایت لر ائتدی و میللی حکومتین ان اونملی قوروجوسو، موجادیله مئیدانیندان آپاریلدی،آنجاق ان آزی ذهنی ده ییشیمین باش توتماسینا امکان وئریلسه یدی، میللی حکومت ییخیلسایدی بیله خالق یادداشیندان بو قده ر سیلینمزدی، میللت او شانلی ایله بو قده ر لاقئید یاناشمازدی، و بومیللی حافیظه، میللی ذهنیت، سونراکی حرکاتا تمل نوقطه سی اولا بیلردی.
قایناقلار:
۱- شهریورین اون ایکیسی
۲- جنوبی آذربایجاندا میللی دموکراتیک حرکات اکرم رحیملی
۳-حکومت ملی آذربایجان حسین علیزاده
۴-پیشه وری خاطیره لری
۵-مقاومت شکننده جان فوران
۶-اقتصاد سیاسی محمد علی همایون کاتوزیان
۷- آموزش ستمدیده گان پائولو فریره
۸۸-آذربایجان قزئتی
